مسائل ترجمه ی عناصر فرهنگی در زبانهای ترکی به انگلیسی

موضوع مطالعۀ حاضر بررسی مسائل و مشکلات مترجمان در ترجمه عناصر فرهنگی از زبان ترکی آذربایجانی به انگلیسی می باشد. با توجه به این نکته که بررسی های فرهنگی در تئوری های ترجمه در دهه های اخیر جایگاه خود را پیدا کرده است و متخصصان تمایل دارند زبان و ترجمه را بیشتر از بعد ارتباط زبان با فرهنگ بررسی کنند، محقق بر این شد تا به بررسی مسائل موجود در ترجمه عناصر فرهنگی که بسیار نیز مشکل سازند، بپردازد. دلیل مشکل ساز بودن این عناصر در این است که هر زبانی فرهنگ ، تاریخ و گذشته مخصوص به خود را دارد. عناصری در زبان هستند که خاص خود آن زبانند و مترجم در یافتن معادل مناسب برای آنها با مشکل مواجه می شود و نمی تواند مفهوم واقعی را به خواننده منتقل کند، در این صورت است که دست به تغییر یا حذف آن می زند. هر مترجم استراتژی و روش خاص خود را دارد. در تحقیق حاضر، عناصر فرهنگی موجود در آثار نوشته شده به زبان ترکی آذربایجانی و استراتژی های بکار گرفته شده برای ترجمه این عناصر مورد بررسی قرار گرفت. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: محقق از منابع متعددی که به تفصیل در پایان تحقیق آمده است، استفاده کرده است. منابع فوق الذکر هم کتابهای ترکی آذربایجانی و هم ترجمه انگلیسی آنها را شامل می شود. مدل ارائه شده توسط آیکسلا (1996) که بر طبق آن استراتژی های ترجمه به چهار گروه اصلی و نه زیرگروه تقسیم می شوند در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفت. پرسش های تحقیق به شرح زیر است: 1. پربسامدترین استراتژی اتخاذ شده در ترجمه عناصر فرهنگی موجود در زبانهای ترکی کدام است؟ 2. کدامیک از عناصر فرهنگی مورد مطالعه پربسامدترین عنصر می باشد؟ روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعۀ مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوۀ اجرای آن، شیوۀ گردآوری و تجزیۀ و کلیدواژه های مورد استفاده در تحقیق به شرح زیر است: عناصر فرهنگی: به عناصری اطلاق می شود که خاص یک زبان بوده و مترجم در ترجمه آنها و انتقال معنای دقیق ضمنی دچار مشکل شود. استراتژی ترجمه: معمولا مترجمان در طول فرایند ترجمه با عواملی مواجه می شوند که ممکن است آنها را مجبور به اتخاذ روشهایی متفاوت تر از دیگران کنند. هر مترجم برای خود استراتژی و روش ترجمه خاصی دارد که از طریق آن می تواند از پس ترجمه عناصر غیر قابل ترجمه بر آید. جامعۀ مورد تحقیق شامل چندین داستان مدرن کوتاه، یک نمایشنامه کوتاه و چند داستان انتخاب شده از یک کتاب حماسی قدیمی بنام "دده قورقود" بود. اندازۀ پیکرۀ تحقیق تقریبا 55000 لغت بود. نمونه گیری به صورت دستی انجام شد. با مقایسه و تطبیق لغت به لغت متن مبدا و مقصد، محقق در صدد یافتن عناصر فرهنگی در متن مبدا و مقایسه آنها با معادل انتخاب شده توسط مترجمان بود. با این کار، محقق به استراتژی های اتخاذ شده توسط مترجمان پی برده و آنها را در جداول جداگانه جای داده، پربسامدترین عنصر فرهنگی و پربسامدترین استراتژی بکار گرفته شده را یافت. با رجوع به جداول بسامد عناصر فرهنگی و استراتژیها در فصل چهار و با توجه به نمودارهای مدور رسم شده در بخش ضمیمه که نشان دهنده درصدها هستند، چنین برمی آید که "روش خطاب" با بسامد 75 و 14 درصد پربسامدترین عنصر فرهنگی و "ترجمه زبانی(غیر فرهنگی)" با بسامد 159 و 27 درصد پربسامدترین استراتژی ترجمه می باشند. بررسی پربسامدترین استراتژی ترجمه نشان داد که بیشتر مترجمان در ترجمه عناصر فرهنگی از زبان ترکی آذربایجانی به انگلیسی از ترجمه صریح استفاده کرده اند. در واقع آنها بیشتر تمایل داشته اند که به جای تلاش برای یافتن معادل مناسب برای این عناصر، کلمه را از حالت فرهنگی درآورده و دست به ترجمه صریح بزنند. از جمله پیشنهادات مطرح شده در این تحقیق این بود که سایر محققین می توانند از پیکره های مختلف دیگری بهره بگیرند. و علاوه بر آن، می توانند تاثیر ایدئولوژی مترجم در ترجمه را مورد بررسی قرار دهند. و نیز می توانند از طبقه بندی های دیگر عناصر فرهنگی و استراتژی ها استفاده کنند.